Türk Diline Giriş

URAL-ALTAY DİL AİLESİ

• Asya’nın Büyük Okyanus kıyılarından, Orta Avrupa’ya ve Akdeniz kıyılarına
  kadar uzanan alanda konuşulan Ural-Altay dil ailesi, Ural ve Altay dilleri
  olmak üzere iki gruba ayrılır.
• Türk dili, Altay grubundadır.

Ural-Altay Dil Ailesi

Ural Dilleri Altay Dilleri

• 1838 yılında Estonyalı bilgin Ferdinand Johann Wiedemann (1805-
  1887), Ural-Altay dil ailesinin ortak özellikleri üzerinde çalışmış ve bu dil
  ailesinin Hint-Avrupa dillerinden farklı özelliklerini aşağıda verilen 14
  maddede toplamıştır:

1. Ural-Altay dillerinin en başta gelen özelliği ‘ses uyumu’dur.
2. Bu dillerin sözcüklerinde gramatikal cinsiyet yoktur; yani sözcükler eril,
   dişil ve nötr diye ayrılmaz. Meselâ: Ar. مدير’ müdîr’ = müdür (eril) –
   مديره’ müdîre’= kadın müdür (dişil); İng. he (eril) – she (dişil); Rus.
   oкно ‘okno’ = pencere (nötr) gibi.
3. Sözcük belirleyici (belirtme edatı) işleviyle sözcüğün başına yazılan
   Arapçadaki ال’ el-’ tarif harfi (krş.: الكتاب’ el-kitâbü’) veya İngilizcedeki
   ‘the’ artikeli ( krş.: the Americas) gibi ulamalar yoktur.
4. Sözcük yapımı eklerledir; Ural-Altay dil ailesine giren dillerin hepsi
   bağlantılı (=eklemeli) dillerdendir. Türetme ve çekim eklerle yapılırken
   köklerde değişme olmaz.
5. İsimlerin çekiminde iyelik ekleri kullanılır. Krş.: İng. his father = Tü.
   onun baba-sı.
6. Fiil şekilleri zengindir.
7. Hint-Avrupa dillerindeki ön-ek (=preposition) yerine son-ek
   (=postposition) kullanılır. Krş.: F. bî-günâh = Tü. suç-suz.
8. Sıfatlar isimlerden önce gelir. Krş.: güzel çocuk.
9. Sayı sözlerinden sonra çokluk eki kullanılmaz (beş elma, üç kişi gibi).
   Türkçede üç silahşörler, kırk haramiler, yedi cüceler gibi tamlamalar
   istisnaî örneklerdir.
10. Karşılaştırma, -den çıkma durumu (=ablative) eki ile yapılır: Krş.:
    Ayşe’den çalışkan.
11. Yardımcı fiil olarak i- kullanılır. Krş.: çalışkandı.
12. Ural-Altay dillerinin çoğunda olumsuz hareket için ayrı bir fiil vardır.
13. Soru eki bulunmaktadır.
14. Bağlar yerine fiil şekilleri kullanılır.

• Buna göre, Türk dilini dünya dillerinden ayırt eden bir özellik sayılan ses
  uyumunun sadece Türkçe için değil, Türkçenin içinde yer aldığı dil ailesine
  bağlı diğer diller için de geçerli olduğu anlaşılmaktadır.